Soạn bài Soạn bài con đường mùa đông ngữ văn lớp 11 kết nối tri thức với cuộc sống siêu ngắn

Soạn bài con đường mùa đông

<h2 style="font-weight: 400;">Hãy hình dung những trở ngại tinh thần mà một người độc hành trên đường lạnh vắng có thể phải đối diện. Theo bạn, để vượt qua những trở ngại đó, người ta có thể làm gì?</h2> Nội dung chính <table> <tbody> <tr> <td style="font-weight: 400;">Trong cái lạnh giá bao phủ của mùa đông, nhân vật trữ tình đã nghĩ về bếp lửa, sự sum họp bên gia đình. Những khao khát và ước mơ đó của nhân vật góp phần nghĩ về tương lai, những thứ tốt đẹp và gần gũi hơn bao giờ hết. Nỗi buồn bao trùm cả bài thơ nhưng đó là nỗi buồn trong sáng giúp thanh lọc tâm hồn. Nỗi buồn đó còn là nỗi buồn của Puskin.</td> </tr> </tbody> </table> Trước khi đọc Câu hỏi (trang 61, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Hãy hình dung những trở ngại tinh thần mà một người độc hành trên đường lạnh vắng có thể phải đối diện. Theo bạn, để vượt qua những trở ngại đó, người ta có thể làm gì?    Phương pháp giải: Dựa vào kiến thức và hiểu biết của bản thân Lời giải chi tiết:  Theo hình dung của em, những trở ngại tinh thần mà một người độc hành trên đường lạnh vắng phải đối diện đó là sự cô đơn, nỗi buốt giá của thời tiết lạnh và cảm xúc thường rất buồn. Để vượt qua được những trở ngại đó, người độc hành phải có một tinh thần vững chắc, một ý chí kiên cường và cần một chỗ dựa tinh thần để có thể vượt qua được cái lạnh giá, đánh bại nỗi cô đơn và nỗi buồn ẩn chứa trong mình.    Trong khi đọc 1 Câu 1 (trang 62, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Lưu ý: Mỗi hình ảnh, âm thanh trong bài thơ vừa nhấn mạnh nỗi buồn, vừa thể hiện hoạt động không ngừng cố gắng vượt qua trở ngại.    Phương pháp giải: Đọc kỹ khổ 1, 2, 3 phần Dịch thơ.  Lời giải chi tiết: - Hình ảnh: làn sương, mảnh trăng, cánh đồng, con đường, cỗ xe tam mã băng,…    - Âm thanh: nhạc ngựa, bài ca,…   Trong khi đọc 2 Câu 2 (trang 62, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Giữa ngoại cảnh và những hình ảnh xuất hiện trong tâm tưởng có sự tương phản như thế nào?    Phương pháp giải: Đọc kỹ khổ thơ thứ 4. Lời giải chi tiết:  Giữa ngoại cảnh và những hình ảnh xuất hiện trong tâm tưởng ẩn chứa một sự tương phản sâu sắc. Ngoại cảnh thì đa dạng với những sự vật nối tiếp nhau nhưng dường như trong thâm tâm của tác giả đang mang theo một nỗi buồn sâu sắc, thầm kín bởi vậy mà bên ngoài thì bóng loáng, đa dạng, bên trong thì ảm đạm, đìu hiu ẩn chứa nỗi buồn sâu sắc.  Trong khi đọc 3 Câu 3 (trang 63, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Lời than “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ…” kết nối tâm tưởng nhân vật trực tình với ai? Ở đâu?   Phương pháp giải: Đọc kĩ khổ thơ    Lời giải chi tiết: Có lẽ lời than ôi “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ…” kết nối tâm tưởng nhân vật trữ tình với người mình yêu. Chắc hẳn nàng vẫn đang sống trong nhung lụa, nơi đô thị phồn hoa với những tháng ngày hạnh phúc. Qua đó, ta thấy được nỗi buồn nhớ quê hương, nhớ người thân yêu đang thường trực trong tâm trí tác giả tại nơi đày ải.    Sau khi đọc 4 Câu 4 (trang 63, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Những hình tượng thơ đã xuất hiện trong bài được điểm lại như thế nào? Phương pháp giải: Đọc kĩ khổ thơ và chú ý những hình tượng thơ được lặp lại Lời giải chi tiết: Những hình tượng thơ đã xuất hiện trong bài thơ được điểm lại theo thứ tự ngược lại. Nếu mở đầu là hình ảnh làn sương, vậy thì tác giả đã đặt hình ảnh làn sương ở cuối. Phải chăng đây là dụng ý nghệ thuật của tác giả, buông xuôi mọi suy nghĩ, ngủ quên trong tâm trạng trĩu nặng khiến người đọc không khỏi xót xa, phần nào hiểu được nỗi cô đơn và tấm lòng của nhân vật trữ tình.    Sau khi đọc 1 Câu 1 (trang 64, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Nhan đề bài thơ Con đường mùa đông gợi cho bạn những liên tưởng gì? Phương pháp giải: Dựa vào nhan đề bài viết và những hiểu biết của bản thân.  Lời giải chi tiết:  Nhan đề “Con đường mùa đông” gợi cho em những liên tưởng về một con đường lạnh lẽo, không một bóng người. Một con đường mờ mịt, tăm tối với cái giá lạnh gào thét, ăn sâu vào da thịt của người độc hành. Phải chăng tác giả đang muốn dùng hình ảnh này để ẩn dụ cho hoàn cảnh hiện tại của mình, cô đơn, lạnh lẽo và thấm đượm nỗi buồn đau. Sau khi đọc 2 Câu 2 (trang 64, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Những hình ảnh (”trăng”, “cột sọc chỉ đường") và âm thanh (“tiếng lục lạc", "kim đồng hồ kêu tích tác") trong bài thơ đã diễn tả mâu thuẫn giữa nỗi buồn với ý thức vận động vượt qua trở ngại của nhân vật trữ tình trên con đường mùa đông như thế nào? Phương pháp giải: Đọc kĩ lại bài thơ, chú ý vào những hình ảnh trên Lời giải chi tiết: Những hình ảnh (”trăng”, “cột sọc chỉ đường") và âm thanh (“tiếng lục lạc", "kim đồng hồ kêu tích tác") trong bài thơ hiện lên với một trạng thái buồn rầu, thấm đượm tâm trạng của nhân vật trữ tình. Nhưng ở mỗi sự vật, ta đều bắt gặp một sự gắng gượng, cố gắng xốc lại tinh thần của tác giả bằng những từ mang ý nghĩ hướng tích cực như: cột sọc chỉ đường – chào ta, kim đồng hồ tích tắc – xua lũ người tẻ nhạt… Tất cả cho thấy nội tâm của nhân vật trữ tình đang đấu tranh mạnh mẽ, một bên là nỗi buồn cô đơn, tẻ nhạt, nhớ nhà, nhớ quê hương, một bên là sự gắng gượng, sốc lại tinh thần như một lời tự an ủi tác giả dành cho mình. Qua đó, ta thấy được một con người đa sầu, đa cảm, luôn đấu tranh để giữ vững nội tâm của mình trước hoàn cảnh tù đày khổ đau.    Sau khi đọc 3 Câu 3 (trang 64, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Xác định những hình ảnh, hoạt động tương phản trong khổ thơ thứ 4. Nhân vật trữ tình xuất hiện ở khổ thơ này có còn chìm trong cảnh vật u buồn nữa không? Vì sao? Phương pháp giải: Đọc kỹ nội dung khổ thơ thứ 4.  Lời giải chi tiết: Những hình ảnh, hoạt động tương phản trong khổ 4: - Hình ảnh: mái lều – rừng, lửa – tuyết - Hoạt động: sừng sững chào ta → Dường như nhân vật trữ tình đang dần thoát ly ra khỏi nỗi buồn của mình, nỗi buồn đã vơi đi hẳn và ông bắt đầu nhận ra được cảnh vật xung quanh. Lều chỉ một không gian chật hẹp, bị giới hạn đối lập với hình ảnh rừng bao la đã để lại trong ta nhiều cảm xúc. Phải chăng mái lều giống như tâm trạng của nhân vật, đang bị bó hẹp, siết chặt khiến con người chìm đắm trong đau buồn, còn rừng gợi lên một không gian bao la, rộng lớn, tượng trưng cho một tinh thần cởi mở, rũ bỏ những thứ tầm thường, nghĩ về một tương lai tốt đẹp hơn. Hay hình ảnh “chào ta” như một kết quả của quá trình. Nhân vật trữ tình đã nhìn cảnh vật bằng một con mắt khác với suy nghĩ tích cực. Công cuộc đấu tranh tư tưởng đã đến hồi kết, con người đã vượt qua nỗi buồn, tẻ nhạt của một người độc hành, nhìn thấy ánh sáng trong niềm hy vọng.   Sau khi đọc 4 Câu 4 (trang 64, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Xác định không gian, thời gian tâm tưởng của nhân vật trữ tình trong hai khổ thơ 5 - 6. Hãy hình dung nhân vật trữ tình được tận hưởng những gì và tiếp tục đấu tranh với nỗi buồn ra sao.   Phương pháp giải: Đọc kỹ khổ 5-6.    Lời giải chi tiết: - Không gian: chốn cũ của tác giả, nơi ông sống khi chưa bị lưu đày  - Thời gian: buổi tối mùa đông bên lò lửa → Cuộc đấu tranh nội tâm đã đưa tác giả về với những tháng ngày hạnh phúc, nơi ông được sống hạnh phúc bên người mình yêu, được trò chuyện và ngắm người con gái ấy. Đó chính là niềm hạnh phúc, khát khao cháy bỏng mà tác giả muốn có được, muốn lần nữa được trải nghiệm, cảm nhận. Nhưng khi nhìn vào hiện thực phũ phàng, nỗi buồn lại bao trùm lấy tâm trạng của nhân vật bởi ông biết những ngày tháng đấy đã qua đi và không thể trở lại. Sau khi đọc 5 Câu 5 (trang 64, SGK Ngữ Văn 11, tập một): “Xe tam mã", “bài ca của người xà ích”, “mái lều, ánh lửa”, “Nhi-na” có ý nghĩa tinh thần thế nào đối với hành trình của nhân vật trữ tình trên “con đường mùa đông". Phương pháp giải: Dựa vào những hình ảnh trên và những hiểu biết về tác phẩm để trả lời câu hỏi này.  Lời giải chi tiết:  “Xe tam mã", “bài ca của người xà ích”, “mái lều, ánh lửa”, “Nhi-na” đều là những hình ảnh quan trọng xuất hiện trong tâm trí của tác giả, vừa thể hiện nội tâm, vừa thể hiện khát khao cháy bỏng của tác giả. Đó là sự vượt qua nỗi buồn thầm kín của bản thân, phá tan bức “mái lều” trong tâm trí; đó còn là nỗi niềm mong muốn trở lại cuộc sống trước kia, bên cạnh người thương của mình, tận hưởng những phút giây hạnh phúc trong đời. Bởi vậy, qua những hình ảnh ấy, người đọc có thể hình dung được những giai đoạn tâm lý của tác giả đang ở mức độ nào, là đang chìm đắm hay thức tỉnh, đang chán nản hay khát khao hy vọng… Tất cả đều làm nổi bật lên một tâm hồn đa sầu, đa cảm của nhân vật trữ tình hay chính Pu-skin.   Sau khi đọc 6 Câu 6 (trang 64, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Nêu nhận xét về những hình tượng thơ được điểm lại trong khổ thơ cuối. Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về cách lấy lại cảm giác bình yên trên những “con đường mùa đông” trong cuộc đời.   Phương pháp giải:  Đọc kỹ nội dung của khổ thơ cuối.    Lời giải chi tiết: - Những hình tượng thơ được điểm lại ở khổ thơ cuối là sự tổng hợp lại những hình tượng quen thuộc đã xuất hiện trong những khổ thơ trên của tác giả. Đó là Nhi-na, là bác xà ích, là nhạc ngựa và làn sương lạnh giá. Tất cả đều được tái hiện lại ở khổ cuối nhưng dường như đã mang theo một tâm trạng khác, một màu sắc khác.  → Cách lấy lại cảm giác bình yên của tác giả hết sức độc đáo. Từ nỗi buồn chìm đắm, bao trùm lấy tâm trạng, ông dần nhận ra mọi thứ không cần phải như vậy và tâm trạng bắt đầu thay đổi. Ông chui qua lớp vỏ của nỗi buồn, giải phóng tâm trạng của mình, nghĩ về người mình yêu, về những ngày tháng hạnh phúc, ấm áp và hình thành lên khát khao quay lại những ngày tháng bình yên đó. Đây chính là chỗ dựa tinh thần lớn nhất trong ông, dựa vào nó, men theo những dòng suy nghĩ, hồi tưởng của bản thân từ đó hình thành niềm tin, hy vọng vào một tương lai tươi sáng.    Sau khi đọc 7 Câu 7 (trang 64, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Bạn có nhận xét về cấu tứ của bài thơ? Hãy liên hệ với một bài thơ khác có cùng kiểu cấu tứ này mà bạn biết.   Phương pháp giải: Dựa vào bài thơ và những hiểu biết của bản thân. Lời giải chi tiết:  - Cấu tứ của bài thơ rất độc đáo. Chủ đề chính của bài thơ là tâm trạng của nhân vật trữ tình trên con đường mùa đông lạnh lẽo. Cùng với đó là cách sắp xếp ý, chọn lọc ý hết sức tài tình của tác giả. Tâm trạng của nhân vật trữ tình đi từ buồn chán, tẻ nhạt rồi đến cuối bài thơ, vẫn là những sự vật ấy nhưng trạng thái đã khác, càng buồn hơn nhưng trong đó vẫn ẩn chứa một niềm hy vọng mong manh về một ngày sẽ trở về.   - Bài thơ khác cùng kiểu cấu tứ với bài “Con đường mùa đông” là bài thơ “Tuyết nhấp nhô như sóng” của Puskin:                                              Tuyết nhấp nhô như sóng Tuyết nhấp nhô như sóng Ngời sáng trên đồng quang Trăng lưỡi liềm lai láng Tam mã phóng trên đường   Hát nghe những khúc hát Giải nỗi buồn trong đêm Ôi, xiết bao thân thiết Những lời ca ngang tàng!   Hát đi, bác xà ích! Ta sẽ chăm chú nghe Trăng liềm soi tịch mịch Buồn tênh gió thoang xa   Hát đi: "Trăng, trăng đẹp Sao trăng lại cứ nhoà?" (Bản dịch của Thúy Toàn)   Viết Câu hỏi (trang 64, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ về một hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng mà bạn cho là đặc sắc nhất trong bài từ Con đường mùa đông.   Phương pháp giải: Dựa vào bài thơ và nêu lên quan điểm của bản thân.    Lời giải chi tiết: Trong bài thơ, hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng mà em thấy đặc sắc nhất đó là hình ảnh Nhi-na. Đây có thể hiểu là tên của người con gái mà tác giả yêu hay chính là một sự vật gắn với quê hương của tác giả - biểu tượng cho những tháng ngày huy hoàng, chìm đắm trong tình yêu, hạnh phúc của tác giả. Hình ảnh này hiện nên không chỉ thể hiện nỗi khát khao về tình yêu mà qua đó tác giả muốn thể hiện nỗi mong nhớ những người thân yêu, mái ấm hạnh phúc, về quê hương tươi đẹp. Mọi thứ đều chỉ còn là dĩ vãng nhưng tác giả đã đặt niềm tin vào nó – niềm tin vào một ngày mai quay về cuộc sống hạnh phúc, ấm no trước kia. Chính những dòng suy nghĩ đó đã giúp tác giả vượt qua nỗi buồn, sự cô đơn và cái rét khắc nghiệt của khí hậu Nga.

Xem lời giải bài tập khác cùng bài