Lý thuyết Vật lí 10 Bài 2: Một số lực thường gặp

1. Vật chuyển động dưới tác dụng của các lực cân bằng và không cân bằng.

• Lực tác dụng lên vật gây ra biến dạng hoặc làm biến đổi chuyển động của vật đó.

- Hai lực nằm dọc theo một đường thẳng, ngược chiều, tác dụng vào cùng một vật và có độ lớn bằng

nhau là hai lực cân bằng.

- Tác dụng của hai lực cân bằng lên vật triệt tiêu nhau. Ta nói lực tổng hợp của hai lực đó bằng không.

- Lực tổng hợp của các lực tác dụng lên vật được gọi là hợp lực.

III. Một số lực thường gặp

1. Trọng lực

a. Trọng lực và trọng lượng

- Trọng lực là lực hấp dẫn của Trái Đất tác dụng lên vật, đặt tại trọng tâm của vật và hướng thẳng đứng,

chiều từ trên xuống.

- Trọng lượng là độ lớn của lực gây ra gia tốc rơi tự do của vật:

b. Trọng lượng và khối lượng.

- Khối lượng của vật càng lớn thì trọng lượng của vật càng lớn nên gia tốc rơi tự

do là như nhau tại một vị trí xác định.

- Khối lượng của một vật không thay đổi khi vật di chuyển đến các vị trí khác nhau.

Tuy nhiên trọng lượng của vật thay đổi ở các vị trí khác nhau, vì gia tốc ở các vị trí

khác nhau là khác nhau.

2. Lực ma sát

- Lực ma sát là lực cản sự trượt hoặc lăn của vật này so với vật khác.

- Lực ma sát được chia thành: Lực ma sát trượt, lực ma sát lăn và lực ma sát nghỉ.

- Nếu một vật đang trượt trên bề mặt của một vật khác thì lực ma sát tác dụng ngược

hướng với chuyển động trượt đó, đây là lực ma sát trượt.

- Nếu một vật đứng yên trên một bề mặt nhưng có xu hướng trượt theo một hướng nào

đó thì lực ma sát sẽ tác dụng ngăn nó trượt theo hướng đó. Đây là lực ma sát nghỉ.

- Lực ma sát trượt gần như không phụ thuộc vào diện tích tiếp xúc.

• Lực ma sát trượt tỉ lệ với lực ép vuông góc giữa các bề mặt lại với nhau.

- Tỉ số độ lớn của lực ma sát trượt F_ms và độ lớn lực ép vuông góc N là không đổi:

3. Lực cản của nước hoặc không khí.

- Khi một vật chuyển động trong môi trường không khí hoặc trong nước, có ma sát giữa bề mặt vật đó với môi trường.

- Vật dồn không khí hoặc nước ra xung quanh khi nó chuyển động.

$\Rightarrow$ Những hiệu ứng này tạo nên lực cản của môi trường lên vật chuyển động.

- Lực cản luôn ngược hướng và có tác dụng cản trở chuyển động của vật.

4. Lực đẩy Archimedes (Ác – xi – mét)

- Mỗi vật ở trong chất lỏng hoặc chất khí đều chịu một lực nâng hướng lên trên. Lực nâng này được

gọi là lực Archimedes

• Điểm đặt của lực này ở phần vật nằm trong chất lỏng hoặc chất khí.

- Độ lớn lực đẩy Archimedes bằng trọng lượng của phần chất lỏng hoặc chất khí mà vật chiếm chỗ.

- Trạng thái nổi lên hay chìm xuống của vật ở trong nước phụ thuộc và chênh lệch độ lớn giữa

trọng lực và lực đẩy Archimesdes tác dụng lên vật.

5. Lực căng dây

- Khi kéo căng một sợi dây thì trong sợi dây xuất hiện lực căng có phương dọc theo dây,

chiều chống lại xu hướng bị kéo dãn.

- Lực đàn hồi của lò xo là lực căng của lò xo.