<strong>Viết văn bản nghị luận về một tác phẩm thơ</strong>
Soạn bài viết Văn bản nghị luận
<h2 style="font-weight: 400;"><strong>Giới thiệu về bài thơ. Nêu khái quát cấu tứ của bài thơ và định hướng phân tích, đánh giá.</strong></h2>
<p><strong>Trong khi đọc Câu 1</strong></p>
<p><strong>Câu 1 (trang 67, SGK Ngữ Văn 11, tập một):</strong></p>
<p>Giới thiệu về bài thơ.</p>
<p> </p>
<p><strong>Phương pháp giải:</strong></p>
<p>Đọc kỹ đoạn 1 của bài thơ. </p>
<p> </p>
<p><strong>Lời giải chi tiết:</strong></p>
<p> Bài thơ có hai cách hiểu đó là “Nỗi nhớ trong đêm thanh tĩnh và Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh” và nó thuộc đề tài “nguyệt dạ tư hương” thường gặp trong thơ Đường.</p>
<p><strong>Trong khi đọc Câu 2</strong></p>
<p><strong>Câu 2 (trang 68, SGK Ngữ Văn 11, tập một):</strong></p>
<p>Nêu khái quát cấu tứ của bài thơ và định hướng phân tích, đánh giá. </p>
<p> </p>
<p><strong>Phương pháp giải:</strong></p>
<p>Đọc kỹ đoạn thứ 2 của tác phẩm.</p>
<p><strong>Lời giải chi tiết:</strong></p>
<p> Bài thơ viết về một đêm yên tĩnh trên đường lữ hành và ẩn sâu trong đó là tình yêu quê hương tuôn trào. Bởi vậy, hướng đi của bài thơ sẽ có thể là miêu tả đêm trăng tịch mịch, qua đó làm nổi bật lên tâm trạng của nhân vật trữ tình. </p>
<p> </p>
<p><strong>Trong khi đọc Câu 3</strong></p>
<p><strong>Câu 3 (trang 68, SGK Ngữ Văn 11, tập một):</strong></p>
<p>Phân tích, đánh giá từng phần của bài thơ. </p>
<p> </p>
<p><strong>Phương pháp giải:</strong></p>
<p>Đọc kỹ đoạn 3, 4 của bài thơ</p>
<p> </p>
<p><strong>Lời giải chi tiết:</strong></p>
<p> - 2 câu thơ đầu: Ngay câu đầu tiên ta đã thấy được tâm trạng của nhân vật trữ tình, đang thao thức, bị tỉnh giấc bởi ánh sáng của vầng trăng đêm khuya. Từ lâu, trăng luôn là bạn của các nhà thơ, nó là hình ảnh quen thuộc gợi nhớ về quê hương, đất nước, quê nhà. Và ở đây, Lý Bạch đã bắt gặp vầng trăng như vậy, nó mở ra trong tâm trí của tác giả một nỗi nhớ tiềm thức và ánh trăng mở ra, rọi chiếu cho tất cả. </p>
<p>- 2 câu cuối: Nhà thơ đã tỉnh, ngước nhìn vầng trăng sáng nhưng chỉ gói gọn trong khoảnh khắc đó, ông như nhận ra tri kỷ của mình, nhớ về quê nhà và bất giác cúi đầu xuống. Nhưng hành động đó chỉ khiến ông thêm nhớ về quê nhà của mình, nơi ông đã được sinh ra, nơi chôn nhau cắt rốn của chính ông, những kỷ niệm chợt ùa về khiến cho một kẻ tha hương càng trở lên buồn bã, khôn nguôi nỗi nhớ nhà. </p>
<p> </p>
<p><strong>Trong khi đọc Câu 4</strong></p>
<p><strong>Câu 4 (trang 68, SGK Ngữ Văn 11, tập một):</strong></p>
<p>Chú ý làm rõ tính khái quát của hình ảnh, chi tiết. </p>
<p> </p>
<p><strong>Phương pháp giải:</strong></p>
<p>Đọc kỹ đoạn 4 của bài viết.</p>
<p><strong>Lời giải chi tiết:</strong></p>
<p>- Hình ảnh: vầng trăng, đêm tối tịch mịch</p>
<p>- Chi tiết: ngẩng đầu, cúi đầu, nhìn, nhớ cố hương </p>
<p> </p>
<p><strong>Trong khi đọc Câu 5</strong></p>
<p><strong>Câu 5 (trang 68, SGK Ngữ Văn 11, tập một):</strong></p>
<p>Đánh giá chung. </p>
<p> </p>
<p><strong>Phương pháp giải:</strong></p>
<p>Xem kỹ đoạn 7. </p>
<p> </p>
<p><strong>Lời giải chi tiết:</strong></p>
<p>Đánh giá nghệ thuật “lấy cái vô tình”, “lấy cái vô thức” chỉ tâm trạng, cảm xúc của nhân vật trữ tình trong đêm trăng tịch mịch.</p>
<p><strong>Trong khi đọc Câu 6</strong></p>
<p><strong>Câu 6 (trang 69, SGK Ngữ Văn 11, tập một):</strong></p>
<p>Kết luận. </p>
<p> </p>
<p><strong>Phương pháp giải:</strong></p>
<p>Chú ý dòng cuối cùng của bài. </p>
<p> </p>
<p><strong>Lời giải chi tiết:</strong></p>
<p>Kết luận: Đó chính là tính chất tự nhiên, đầy hàm ý của Tĩnh dạ tứ.</p>
<p><strong>Sau khi đọc Câu 1</strong></p>
<p><strong>Câu 1 (trang 69, SGK Ngữ Văn 11, tập một):</strong></p>
<p>Bài thơ đã được giới thiệu như thế nào?</p>
<p><strong>Phương pháp giải:</strong></p>
<p>Đọc kỹ đoạn 1 của bài viết.</p>
<p><strong>Lời giải chi tiết:</strong></p>
<p>Bài thơ được giới thiệu ngắn gọn về cách hiểu nhan đề của bài thơ. Đó là có thể hiểu theo 2 nghĩa “Tĩnh dạ tư” (Nỗi nhớ trong đêm thanh tĩnh), “Tĩnh dạ tứ” (Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh).</p>
<p><strong>Sau khi đọc Câu 2</strong></p>
<p><strong>Câu 2 (trang 69, SGK Ngữ Văn 11, tập một):</strong></p>
<p>Xác định trình tự, logic triển khai hệ thống ý trong bài viết.</p>
<p> </p>
<p><strong>Phương pháp giải:</strong></p>
<p>Đọc kỹ bài bài viết để trả lời câu hỏi này.</p>
<p><strong>Lời giải chi tiết:</strong></p>
<p>- Trình tự triển khai ý trong bài viết được đưa ra từ khái quát đến cụ thể:</p>
<p>+ Mở đầu bằng giới thiệu về cách hiểu nhan đề của tác phẩm</p>
<p>+ Tiếp đến là lối cấu tứ của bài thơ</p>
<p>+ Phân tích những chi tiết, hình ảnh trong bài thơ</p>
<p>+ Đưa ra đánh giá chung</p>
<p>+ Cuối cùng là kết luận lại</p>
<p>→ Đây là một trình tự hết sức hợp lý, phù hợp với mục đích phân tích bài thơ.</p>
<p> </p>
<p><strong>Sau khi đọc Câu 3</strong></p>
<p><strong>Câu 3 (trang 69, SGK Ngữ Văn 11, tập một):</strong></p>
<p>Cấu tứ và tính chất khái quát của hình ảnh trong bài thơ đã được người viết đề cập ở đoạn nào, câu nào?</p>
<p> </p>
<p><strong>Phương pháp giải:</strong></p>
<p>Đọc kỹ toàn bộ bài viết</p>
<p><strong>Lời giải chi tiết:</strong></p>
<p>Cấu tứ và tính chất khái quát của hình ảnh trong bài thơ được người viết đề cập đến trong 2 câu cuối của bài thơ “Cử đầu vọng minh nguyệt/ Đê đầu tư cố hương”. Hai câu thơ đã làm sáng tỏ tâm trạng của nhân vật trữ tình, soi ra nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả. Trong không gian tịch mịch, hình ảnh ánh trăng hiện lên như người bạn tâm giao, tri kỷ của nhà thơ, đó cũng là hiện thân của quê hương tươi đẹp, của những tháng ngày bình yên tại gia. Những cử chỉ vô ý mà tưởng chừng như hữu ý “ngẩng – cúi diễn ra một cách tự nhiên, ngay cả nhân vật trữ tình dường như không nhận ra được bởi cảm xúc đang bị nuốt trọn bởi nỗi niềm nhớ quê hương da diết của một lữ khách xa quê. Bởi vậy, 2 câu thơ cuối đã lột tả được rõ nét nhất cấu tứ của toàn bộ bài thơ, thể hiện một cách rõ nét nhất tâm trạng của nhân vật trữ tình. </p>
<p> </p>
<p><strong>Viết</strong></p>
<p>Phân tích tác phẩm Tràng giang của Huy Cận về khía cạnh cấu tứ, hình ảnh và giá trị tạo hình. </p>
<p> </p>
<p><strong>Phương pháp giải:</strong></p>
<p>Dựa vào kiến thức và kĩ năng đã học</p>
<p><strong>Lời giải chi tiết:</strong></p>
<p>Con người luôn bị chi phối bởi hoàn cảnh, các nhà thơ trong phong trào Thơ mới cũng vậy, hoàn cảnh đã đưa họ tiếp cận với những vần thơ sâu sắc, chứa chan tình yêu nước sâu đậm. Tiêu biểu trong đó ta phải kể đến đó là nhà thơ Huy Cận với tác phẩm Tràng giang - một tác phẩm hay, ý nghĩa về tấm lòng của một con người luôn nặng lòng vì nước thể hiện qua cấu tứ, hình ảnh trong bài thơ. </p>
<p>Bài thơ được gợi cảm hứng từ một buổi chiều thu bên bến Chèm, chàng thi sĩ đứng cạnh dòng nước, ngắm nhìn đất trời cảnh vật mà “tức cảnh sinh tình”. Nguồn cảm hứng đó ta có thể thấy rõ qua câu đề từ của bài thơ “Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài”. Câu đề từ gợi ra một không gian rộng lớn nơi con người chan chứa cảm xúc bâng khuâng khó tả. </p>
<p>Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp</p>
<p>Con thuyền xuôi mái nước song song</p>
<p>Thuyền về nước lại sầu trăm ngả</p>
<p>Củi một cành khô lạc mấy dòng</p>
<p>Hình ảnh đầu tiên xuất hiện là hình ảnh con sóng nhấp nhô trùng trùng, điệp điệp. Con sóng tầng tầng, lớp lớp ấy kéo theo là nỗi buồn của nhân vật trữ tình, nhìn sóng nước như nhìn thấy nỗi buồn trong lòng mình. Cùng với đó là hình ảnh con thuyền lênh đênh trên sông gợi liên tưởng về một kiếp người nghèo khổ, nay đây mai đó, không biết đi đâu về đâu. Trong thơ Đường, ta đã từng bắt gặp hình ảnh con thuyền và dòng sông đầy ám ảnh, trĩu nặng cái tình của người đưa tiễn:</p>
<p>Cô phàm viễn cảnh bích không tận</p>
<p>Duy kiến Trường giang thiên tế lưu</p>
<p> </p>
<p>(Lí Bạch)</p>
<p>Con thuyền dường như trở lên nhỏ bé lạ thường kết hợp với hình ảnh cành củi bị cuốn theo dòng nước càng tô đậm thêm sự nhỏ bé của sự vật hay chính là một kiếp người nào đó trong xã hội. </p>
<p>Sang đến khổ thơ thứ hai, ta bắt gặp hình ảnh khái quát toàn bộ khung cảnh sông nước thể hiện hiện qua 4 câu thơ:</p>
<p>Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu</p>
<p>Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều</p>
<p>Nắng xuống trời lên sâu chót vót</p>
<p>Sông dài trời rộng bến cô liêu</p>
<p>Đến đây, khung cảnh trở lên thật tĩnh lặng, vắng vẻ, gợi lên một nỗi buồn thầm kín, khó tả. Các từ láy “lơ thơ”, “chót vót”, “đìu hiu” gợi lên cảm nhận về một sự xa xăm, sự vắng lặng lạ thường, nhỏ bé của con người so với vũ trụ bao la. Gió hiu hiu thổi trên cồn cát vắng bóng của sự sống con người, sự vật, con người thật nhỏ bé, vô định trước sự rộng lớn của vũ trụ. Và không gian cứ mở rộng, con người lại càng cô đơn, nhỏ bé và buồn tủi trước thiên nhiên rộng lớn. Để rồi, sự cô quạnh, lạnh lẽo ấy khiến tác giả phải thốt ra thành lời khiến người đọc không khỏi buồn lây mà cảm thán: </p>
<p>Bèo dạt về đâu hàng nối hàng</p>
<p>Mênh mông không một chuyến đò ngang</p>
<p>Không cầu gợi chút niềm thân mật</p>
<p>Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng</p>
<p>Hình ảnh bèo dạt đã nhiều lần xuất hiện trong thơ ca, nhưng ở đây nó lại thấm thía sự chia ly, gợi lên sự nhỏ bé, mong manh của kiếp người giữa dòng đời. Hình ảnh bèo nối hàng gợi cảm nhận về những kiếp người chìm nổi trong xã hội, họ vẫn ở đó và ngày càng khổ đau hơn. “Không một chuyến đò ngang” đã thể hiện sự vắng bóng, thiếu sự gắn kết với con người. Cảnh vật càng trở lên hoang vắng, mênh mông đến tận cùng như nỗi buồn của con người. Trên nền không gian ấy, hình ảnh bãi vàng vẫn hiện lên, tô điểm thêm bức tranh đồng thời cũng tô đậm thêm sự thiếu sức sống, vắng lặng của cảnh vật hoang tàn. Phải chăng bởi lòng người u buồn khiến cho cảnh vật chẳng thể đẹp mà cũng nặng trĩu tâm tư của nhân vật trữ tình?</p>
<p>Để rồi khổ cuối càng bộc lộ rõ tâm tư, tình cảm của tác giả:</p>
<p>Lớp lớp mây cao đùn núi bạc</p>
<p>Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa</p>
<p>Lòng quê dờn dợn vời con nước</p>
<p>Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà</p>
<p>Hình ảnh cánh chim và đám mây tiếp tục tô điểm thêm cho bức tranh thiên nhiên vũ trụ rộng lớn, cô quạnh. Sự hùng vĩ của cảnh sắc của những đám mây lớp lớp nối tiếp nhau cùng cánh chim đang bay về tổ ấm báo hiệu hoàng hôn hôn đang buông xuống. Sự tương phản giữa cánh chim và bầu trời càng làm nổi bật lên sự tồn tại nhỏ bé như kiếp người, cũng nhỏ bé và vô định giữa đất trời rộng lớn. Bởi vậy lòng người chỉ càng thêm tịch mịch và u buồn. Nỗi buồn về kiếp người, về nỗi nhớ quê hương tha thiết của một con người nơi đất khách quê người đang tức cảnh sinh tình, bộc lộ nỗi lòng của mình. </p>
<p>Tóm lại, Tràng giang là một bài thơ đặc sắc cả về cấu tứ thơ cũng như các hình ảnh được sử dụng. Không chỉ thể hiện được sự tài hoa trong sáng tác thơ của Huy Cận mà nó còn làm nổi bật lên tâm tư, tình cảm trĩu nặng nỗi buồn và niềm mong nhớ về quê hương của tác giả. Cùng với đó, sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển và hiện đại đã tạo nên một thi phẩm độc đáo về tình yêu quê hương, đất nước con người ẩn chứa trong nỗi buồn thầm kín của một con người đa sầu, đa cảm như Huy Cận. </p>
<p> </p>
Xem lời giải bài tập khác cùng bài