Soạn bài Viếng Lăng Bác SGK Ngữ văn 9 tập 2 chi tiết

VÀI NÉT VỀ TÁC GIẢ - TÁC PHẨM 1. Tác giả - Viễn Phương (1928 - 2005), tên khai sinh là Phan Thanh Viễn, quê ở tỉnh An Giang. - Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ông hoạt động ở Nam Bộ. - Viễn Phương là một trong những cây bút có mặt sớm nhất của lực lượng Văn nghệ giải phóng miền Nam trong giai đoạn chống Mỹ cứu nước. 2. Tác phẩm - Hoàn cảnh sáng tác: Năm 1976, sau khi giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Hà Nội cũng vừa được khánh thành. Viễn Phương nhân dịp này ra thăm miền Bắc và vào lăng viếng Bác Hồ. Ông đã sáng tác bài thơ Viếng lăng Bác và in trong tập Như mây mùa xuân (thơ, 1978). - Bố cục: Gồm 4 phần: + Phần 1. Khổ thơ thứ nhất: Khung cảnh ngoài lăng Bác. + Phần 2. Khổ thơ thứ hai: Hình ảnh đoàn người vào lăng viếng Bác và cảm xúc của nhà thơ. + Phần 3. Khổ thơ thứ ba: Hình ảnh Bác Hồ và cảm xúc của nhà thơ. + Phần 4. Khổ thơ cuối. Cảm xúc và ước nguyện của nhà thơ khi ra về. - Ý nghĩa nhan đề: Nhan đề cho người đọc biết được sự kiện nhà thơ nhân dịp đất nước thống nhất đã ra thăm miền Bắc và vào lăng viếng Bác Hồ. Đồng thơ qua đó, Viễn Phương cũng bộc lộ tình cảm thành kính, yêu thương nhưng cũng đầy xót xa đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị cha già kính yêu của dân tộc Việt Nam. <div id="box-content"> <div id="sub-question-1" class="box-question top20"> <div style="margin-bottom: 10px; clear: both;">   </div> ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN Câu 1 (Trang 60 SGK Ngữ văn 9, Tập 2) Đọc nhiều lần bài thơ, tìm hiểu cảm xúc bao trùm của tác giả và trình tự biểu hiện trong bài. Hướng dẫn trả lời: - Cảm xúc bao trùm: niềm xúc động thiêng liêng, thành kính, lòng biết ơn và tự hào xen lẫn nỗi xót đau khi tác giả vào lăng viếng Bác. - Cảm xúc đó được thể hiện theo trình tự cuộc vào lăng viếng Bác: + Cảm xúc về cảnh trước lăng, + Cảm xúc khi hòa cùng dòng người vào lăng. + Niềm mong ước thiết tha muốn ở mãi bên lăng Bác. </div> <div id="sub-question-2" class="box-question top20"> <div style="margin-bottom: 10px; clear: both;">   </div> Câu 2 (Trang 60 SGK Ngữ văn 9, Tập 2) Phân tích hình ảnh hàng tre bên lăng Bác được miêu tả ở khổ thơ đầu. Tác giả đã làm nổi bật những nét nào của cây tre và điều đó mang ý nghĩa ẩn dụ như thế nào? Câu thơ cuối bài trở lại hình ảnh cây tre đã bổ sung thêm phương diện ý nghĩa gì nữa của hình ảnh cây tre Việt Nam? Hướng dẫn trả lời: Hàng tre là hình ảnh sáng tạo được tác giả lồng ghép khéo léo: - Hình ảnh hàng tre thực: + Hình ảnh tre là hình ảnh thân thương của làng quê, là nỗi nhớ quen thuộc khi nghĩ về Việt Nam thân yêu. + Hàng tre mọc thẳng tắp lên bầu trời cao và không chia cành nhánh. - Hình ảnh hàng tre tưởng tượng: + Hàng tre đứng thẳng hàng chính biểu trưng cho sự ngay thẳng, kiên cường, hiên ngang của người Việt Nam trong mọi hoàn cảnh. + Hình ảnh tre ở cuối bài được nhấn mạnh tính đoàn kết, trung hiếu - phẩm chất tốt đẹp của người Việt. => Xây dựng kết cấu đầu cuối tương ứng với hình ảnh tre, tác giả đã tạo được ấn tượng sâu sắc, và nhấn mạnh cảm xúc tự hào, yêu mến của tác giả đối với Bác Hồ kính yêu. </div> <div id="sub-question-3" class="box-question top20"> <div style="margin-bottom: 10px; clear: both;">   </div> Câu 3 (Trang 60 SGK Ngữ văn 9, Tập 2) Tình cảm của nhà thơ và của mọi người đối với Bác đã được thể hiện như thế nào trong các khổ thơ 2,3,4? Chú ý phân tích những hình ảnh ẩn dụ đặc sắc trong các khổ thơ này. Hướng dẫn trả lời: - Hình ảnh ẩn dụ mặt trời - Bác thể hiện sự vĩ đại của Bác, niềm thành kính của nhà thơ và dân tộc việt Nam đối với Bác. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ - Hình ảnh ẩn dụ "tràng hoa" thể hiện niềm thành kính, xúc động của người dân khi vào lăng viếng Bác: Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ   Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân - Hình ảnh Bác đang trong "giấc ngủ bình yên" khiến tả càng thêm xót xa về sự ra đi của Bác. Vầng trăng chính là hình ảnh trong thơ ca gắn với cuộc đời Bác, đây còn là biểu tượng cho con đường soi sáng dân tộc: Bác nằm trong giấc ngủ bình yên   Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền - Khổ thơ cuối thể hiện ước nguyện của nhà thơ được mãi ở bên Bác: muốn làm con chim, đóa hoa. Đặc biệt ước nguyện trở thành cây tre trung hiếu ở mãi bên Bác, đây là hình ảnh mang tính kết tinh cao phẩm chất con người Việt Nam. Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim => Có thể thấy, nhà thơ và cả dân tộc Việt Nam luôn dành tình cảm đặc biệt kính trọng, yêu thương đối với Người. </div> <div id="sub-question-4" class="box-question top20"> <div style="margin-bottom: 10px; clear: both;">   </div> Câu 4 (Trang 60 SGK Ngữ văn 9, Tập 2) Nhận xét về sự thống nhất giữa nội dung tình cảm, cảm xúc và các yếu tố nghệ thuật (thể thơ, nhịp điệu, ngôn ngữ, hình ảnh) của bài thơ. Hướng dẫn trả lời: - Về đặc điểm nghệ thuật: bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phương có những nét nổi bật về giọng điệu, hình ảnh và thể thơ. - Giọng điệu: thành kính trang nghiêm. Giọng điệu ấy hợp thành bởi nhiều yếu tố từ thể thơ, nhịp điệu đến từ ngữ và hình ảnh của bài thơ. - Về thể thơ và nhịp điệu, nhà thơ sử dụng thể tự do có dòng bảy chữ, nhưng cũng có những dòng tám, chín chữ với nhịp chậm nhiều dòng ít ngắt nhịp lại gieo vần liền. Bởi thế mà giọng thơ thiết tha, trầm lắng, trang nghiêm thành kính. - Về từ ngữ và hình ảnh, nhà thơ sử dụng từ ngữ xưng hô tôn kính (Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác), với các hình ảnh ẩn dụ vĩnh hằng kì vĩ lớn lao biểu hiện lòng tôn kính chân thành của mình (Mặt trời trong lăng rất đỏ, vầng trăng sáng dịu hiền, kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân, trời xanh...). </div> <div id="sub-question-5" class="box-question top20">   LUYỆN TẬP 1. Học thuộc lòng bài thơ 2. Viết một đoạn văn bình khổ 2 hoặc khổ 3 của bài thơ. Hướng dẫn trả lời: Khổ 2: Trong “Viếng lăng Bác”, nhà thơ đã khắc họa hình ảnh đoàn người vào lăng viếng Bác qua khổ thơ thứ hai: “Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân…” Hai câu thơ đầu xuất hiện cùng lúc hai hình ảnh “mặt trời” mang theo ý nghĩa đặc biệt nhưng không giống nhau. Mặt trời ở câu thơ đầu tiên là hình ảnh mặt trời thực của thiên nhiên. Theo quy luật thời gian, mặt trời ấy mỗi ngày đều xuất hiện mang lại ánh sáng, sưởi ấm và đem đến sự sống cho muôn loài. Mặt trời ở câu thơ thứ hai là một hình ảnh ẩn dụ để chỉ Bác Hồ - người đã soi sáng cuộc đời của hàng chục triệu người dân Việt Nam và đem ánh sáng đến cho người dân các nước thuộc địa đang sống cuộc đời chìm trong bóng tối. Hai câu thơ còn là sự so sánh ngầm một con người giữa hàng tỷ người trên cuộc đời với một thực thể độc nhất và vĩ đại của vũ trụ. Bằng cách thể hiện như vậy, nhà thơ đã bày tỏ sự tôn kính vô hạn đến Bác - một vĩ nhân sinh của cả nhân loại. Hai câu thơ tiếp theo là sự liên tưởng đến hình ảnh dòng người đang nối dài vô tận, cũng giống như nỗi nhớ dành cho Người. Cụm từ “ngày ngày” được điệp lại hai lần tạo nên một ước muốn về một cõi bất tử. “Tràng hoa” là hình ảnh ẩn dụ cho những người con từ khắp mọi miền tổ quốc đang hội tụ về đây, vào trong lăng viếng Bác. Khổ thơ đã giúp người đọc cảm nhận được tâm trạng của nhà thơ khi vào lăng viếng Bác.      Khổ 3: Nếu khổ thơ thứ hai là tình cảm biết ơn, kính trọng thì đến khổ thơ thứ ba, tác giả bày tỏ nỗi xót thương vô hạn đối với sự ra đi của Bác. “Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim!” Cuộc đời của Hồ Chủ tịch chưa lúc nào yên giấc khi mà đất nước đang chịu sự cai trị của kẻ thù xâm lược. Nhưng khi đất nước đã giành được độc lập, hai miền Nam - Bắc về chung một nhà đúng với tâm nguyện cả đời của Bác, thì Người lại ra đi mãi mãi, để lại niềm tiếc thương vô hạn cho nhân dân Việt Nam. Nhà thơ dường như muốn tạm quên đi sự ra đi ấy: “Bác nằm trong giấc ngủ bình yên”. Tuy đau xót nhưng câu thơ không mang nét đau khổ, bởi non sông Việt Nam đã thu về một mối nên Bác có thể yên lòng. Bác như “vầng trăng sáng dịu hiền” - hình ảnh biểu tượng cho vẻ đẹp của Bác lúc này vô cùng thanh thản, bình yên. Người không mất đi mà chỉ đang ngủ thôi, Người vẫn còn sống với nhân dân, với đất nước. Mạch cảm xúc của bài thơ bỗng nhiên lắng xuống ở hai câu thơ cuối. Câu thơ “Mà sao nghe nhói ở trong tim!” kết lại bài thơ bằng việc bộc lộ trực tiếp cảm xúc trữ tình. Dấu chấm than đặt cuối khổ thơ như nốt lặng, bày tỏ tình cảm của nhà thơ đối với Bác.c. <div id="sub-question-7" class="box-question top20"></div> </div> <div id="sub-question-7" class="box-question top20">   </div> </div>

Xem lời giải bài tập khác cùng bài