Soạn bài Thu điếu SGK Ngữ Văn 10 tập 1 Cánh Diều chi tiết

<div id="box-content"> <div id="before_sub_question_nav"></div> <div data-id="sp-target-div-outstream"> </div> <div id="sub-question-1"> Nội dung chính </div> <div>Bài thơ là một bức tranh đẹp về mùa thu ở làng quê Việt Nam với một không gian thu trong trẻo và bình yên với những hình ảnh, đường nét tinh xảo.</div> <div id="sub-question-2">   I. Chuẩn bị (Trang 49, SGK Ngữ văn 10, Tập 1, Bộ Cánh diều) - Đọc trước văn bản. Tìm hiểu kĩ những thông tin nổi bật về tác giả Nguyễn Khuyến và văn bản Thu điếu. - Chú ý cách sử dụng từ ngữ trong thơ Nguyễn Khuyến. <div></div> </div> <div id="sub-question-3" class="box-question top20">   II. Trong khi đọc Câu 1 (Trang 49, SGK Ngữ văn 10, Tập 1, Bộ Cánh diều) Chú ý cách gieo vần và sử dụng từ láy, từ chỉ màu sắc và âm thanh. Hướng dẫn trả lời: - Cách gieo vần: gieo vần “eo” (veo, tẻo teo, vèo, teo, bèo) à vần “eo” thường gợi lên sự tuyệt đối. - Từ láy “tẻo teo” kết hợp với vần “eo” gợi nên một sự nhỏ bé tuyệt đối; các từ láy khác như lạnh lẽo, lơ lửng à tô đậm không gian mùa thu. - Từ chỉ màu sắc (vàng, xanh ngắt) và âm thanh (vèo): tạo nên sự hòa quyện hài hòa.   Câu 2 (Trang 50, SGK Ngữ văn 10, Tập 1, Bộ Cánh diều) Những câu thơ nào diễn tả trạng thái tĩnh và động của cảnh vật? Hướng dẫn trả lời: - Những câu thơ diễn tả trạng thái tĩnh: +) Ao thu lạnh lẽo nước trong veo. +) Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo. +) Ngõ trúc quanh co, khách vắng teo. - Những câu thơ diễn tả trạng thái động: +) Sóng biếc theo làn hơi gợn tí. +) Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo. +) Tầng mây lơ lửng, trời xanh ngắt. +) Tựa gối buông cần lâu chẳng được. +) Cá đâu đớp động dưới chân bèo. </div> <div id="sub-question-4" class="box-question top20">   III. Trả lời câu hỏi Câu 1 (Trang 49, SGK Ngữ văn 10, Tập 1, Bộ Cánh diều) Từ những thông tin mà em tìm hiểu được, hãy trình bày hoàn cảnh ra đời của bài thơ Thu điếu. Tìm hiểu bố cục của bài thơ. Hướng dẫn trả lời: - Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được viết trong thờ gian khi Nguyễn Khuyến về ở ẩn tại quê nhà. - Bố cục: 4 phần. + Hai câu đề: quang cảnh mùa thu. + Hai câu thực: Những chuyển động nhẹ nhàng của mùa thu. + Hai câu luận: Bầu trời và không gian làng quê. + Hai câu kết: tâm trạng của nhà thơ.   Câu 2 (Trang 50, SGK Ngữ văn 10, Tập 1, Bộ Cánh diều) Chủ thể trữ tình đã quan sát cảnh vật từ những góc độ nào? Phân tích các hình ảnh và từ ngữ trong bài thơ để thấy được nét đặc trưng của mùa thu ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ. Hướng dẫn trả lời: - Chủ thể trữ tình đã quan sát cảnh vật từ gần đến cao, từ cao trở lại gần. - Điểm nhìn cảnh thu là chiếc thuyền câu, mặt ao, bầu trời, ngõ trúc rồi lại trở về với ao thu, với thuyền câu. Từ điểm nhìn ấy, từ một khung ao hẹp, không gian mùa thu, cảnh sắc mùa thu mở ra nhiều hướng thật sinh động với những hình ảnh vừa cân đối, hài hòa. - Không khí mùa thu đặc trưng của đồng bằng Bắc Bộ được gợi lên từ sự dịu nhẹ và thanh sơ của cảnh vật: <ul> <li>Màu sắc: nước trong veo, sóng biếc, trời xanh ngắt => Sử dụng các từ mang sắc thái cao nhất để miêu tả màu sắc</li> <li>Đường nét: sóng hơi gợn tí, lá vàng khẽ đưa vèo, tầng mây lơ lửng => Ngược lại, các đường nét về mùa thu lại được khắc họa rất nhẹ nhàng</li> <li>Hình ảnh thơ bình dị, thân thuộc: ao thơ, thuyền câu, ngõ trúc.</li> </ul> => Tất cả tạo nên một không gian xanh trong, dịu nhẹ, một chút sắc vàng trên nền xanh ấy khiến cảnh thu, hồn thu càng thêm phần sống động. Những đường nét, màu sắc gợi ra khung cảnh của một buổi sớm mùa thu bình yên trên một làng quê miền Bắc. Tuy nhiên, cảnh sắc mùa thu đẹp nhưng đượm buồn.   Câu 3 (Trang 50, SGK Ngữ văn 10, Tập 1, Bộ Cánh diều) Em có nhận xét gì về không gian được khắc họa trong bài thơ? Không gian ấy liên quan thế nào đến cuộc sống, tâm trạng của một nhà nho ẩn dật như Nguyễn Khuyến? Hướng dẫn trả lời: - Không gian trong bài thơ ngày càng thu hẹp lại, cái tĩnh mịch, vắng vẻ càng bao trùm. Mây thu, trời thu, ngõ trúc đều mang nét đặc trưng riêng: thanh sơ, dịu nhẹ, yên tĩnh. - Không gian ấy phù hợp với tâm trạng đầy uẩn khúc, cô quạnh của tâm hồn tác giả. Qua hoàn cảnh chúng ta có thể hiểu đó là nỗi lòng non nước, nỗi lòng thời thế của nhà nho có lòng tự trọng và lòng yêu quê hương đất nước như Nguyễn Trãi.   Câu 4 (Trang 50, SGK Ngữ văn 10, Tập 1, Bộ Cánh diều) Qua bài thơ Thu điếu, em hiểu gì về tình cảm, nỗi lòng của nhà thơ đối với quê hương, đất nước? Hướng dẫn trả lời: Qua bài thơ ta thấy Nguyễn Khuyến là người vô cùng yêu thiên nhiên, sống hào mình với thiên nhiên, một con người yêu nước thầm kín, tâm trạng buồn đau trước sự thay đổi của thời cuộc.   Câu 5 (Trang 50, SGK Ngữ văn 10, Tập 1, Bộ Cánh diều) Tìm đọc hai bài Thu vịnh và Thu ẩm của Nguyễn Khuyến, từ đó, chỉ ra một số nét chung của chùm bài thơ và nét riêng của mỗi bài Hướng dẫn trả lời: - Giống nhau: + Viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật + Cảnh trí đơn giản gần gũi, quen thuộc với làng quê Viêt, không rườm rà, lòe loẹt mà cũng không gò bó, khuôn sáo + Đều thể hiện tâm sự nước non đầy vơi của nhà thơ; tài năng nghệ thuật bậc thầy của Nguyễn Khuyến: Hình tượng và ngôn ngữ đạt đến sự điêu luyện, là đỉnh cao của sự giản dị mà đầy chất thơ. Sử dụng nhiều bút pháp nghệ thuật đặc sắc (đối ngắn rất chỉnh, gieo vần độc đáo), kết hợp nhạc điệu và âm thanh tinh tế - Khác nhau: + Thu vịnh: phác họa khái quát những đặc điểm nổi bật về mùa thu + Thu điếu: Dừng lại ở một không gian, thờ gian cụ thể: trên 1 ao thu, vào 1 buổi chiều thu, 1 ông già ngồi trên chiếc thuyền bé tẻo teo + Thu ẩm: quan sát cảnh thu trong nhiều thời điểm khác nhau để thâu tóm những nét nên thơ nhất   Câu 6 (Trang 50, SGK Ngữ văn 10, Tập 1, Bộ Cánh diều) Em hãy chuyển các câu thơ tả cảnh mùa thu trong bài thơ Thu điếu của Nguyễn Khuyến thành một đoạn văn miêu tả (khoảng 8-10 dòng). Hướng dẫn trả lời: Ngồi buông cần trên chiếc thuyền câu bé tẻo teo giữa ao nhỏ, thấy khí thu đã về đây giữa miền quê Bắc Bộ. Nhìn xuống ao thấy nước trong veo, mặt ao tỏa ra không khí lạnh lẽo. từng làn sóng biếc khẽ gợn lên bên cạnh thành chiếc thuyền. Phía trên bờ, những chiếc lá vàng khẽ rơi vèo xuống trong làn gió thu, tưởnng chừng nếu không chăm chú quan sát sẽ không thể cảm nhận được chuyển động ấy. Nhìn lên bầu trời thấy một màu xanh ngắt cùng mấy đám mây đang lơ lửng. Tất cả tạo nên một không gian xanh trong, dịu nhẹ, một chút sắc vàng trên nền xanh ấy khiến cảnh thu, hồn thu càng thêm phần sống động. Những đường nét, màu sắc gợi ra khung cảnh của một buổi sớm mùa thu bình yên trên một làng quê miền Bắc Đằng xa, những con ngõ trúc quang co thấy vắng hẳn người qua. Trong không gian tĩnh lặng ấy xuất hiện tiếng động của “tiếng cá cắn chân bèo”, nó không phá vỡ sự tĩnh lặng ấy mà càng làm tăng sự yên tĩnh, tĩnh mịch.   </div> <div id="end_sub_question_nav"></div> </div>

Xem lời giải bài tập khác cùng bài