Bài 9. Thực hành Quan sát tế bào
Lý thuyết Thực hành Quan sát tế bào
<div id="11">
<h2>1. Chuẩn bị thí nghiệm</h2>
</div>
<p><strong>a. Dụng cụ, thiết bị</strong></p>
<p>- Lam kính, lamen, que cấy, đèn cồn, giá ống nghiệm, chậu đựng nước rửa, pipet hoặc bình rửa có vòi, giấy lọc cắt nhỏ (cỡ 2 cm x 3 cm), dao nhỏ, kim mũi mác, giấy thấm.</p>
<p>- Kính hiển vi quang học (vật kinh 10x, 40x và 100x).</p>
<p><strong>b. Nguyên liệu</strong></p>
<p>- Nước cất; 10 g thuốc nhuộm đỏ (fuchsine kiềm, có thể thay fuchsine đỏ bằng các thuốc kiềm màu đỏ khác như safranine, pyronine); 6 g xanh methylene (có thể thay 9 màu xanh vitorian, xanh toludine, 100r xanh methylene bằng màu xanh vitorian, xanh toludine); 100 mL ethanol 90%; dầu Set; potassium iodide (KI).</p>
<p>- Các thuốc nhuộm cần được pha với ethanol thành dung dịch gốc nồng độ 10% (tỉ lệ 1:12), lọc kĩ và giữ trong lọ thuỷ tinh màu tối có nút mãi. Trước buổi thí nghiệm cần pha dung dịch gốc với nước cất vô trùng (thường pha theo tỉ lệ 1 mL dung dịch gốc và 100 mL nước cất).</p>
<p>- Vi khuẩn trong khoang miệng, lá thải lài tia hoặc củ hành tây, tế bào niêm mạc trong khoang miệng.</p>
<div id="12">
<h2>2. Cách tiến hành thí nghiệm</h2>
</div>
<p>a. Làm tiêu bản và quan sát tế bào nhân sơ (vi khuẩn)</p>
<p>Bước 1: Cố định mẫu</p>
<p>- Nhỏ một giọt nước cất lên làm kinh.</p>
<p>- Dùng tăm tre vô trùng lấy một ít cao răng hoà vào giọt nước làm thành dịch huyền phù.</p>
<p>- Dùng que cấy hoặc lá kính dàn mỏng trên lam kính.</p>
<p>- Hong khô vết bôi trong không khí hoặc hơ nhẹ vài lượt (2 – 3 lượt) nhanh phía trên cao của ngọn lửa đèn cồn (tránh hơ quá nóng làm biến dạng hình thái vi sinh vật).</p>
<p>Bước 2: Nhuộm mẫu vật Nhỏ 1 – 2 giọt thuốc nhuộm fuchsine lên vết bôi đã khô, để yên 1 – 2 phút.</p>
<p>Bước 3: Rửa mẫu nhuộm Nghiêng lam kính, dùng bình rửa có vòi hoặc pipet rửa nhẹ bằng nước từ một đầu làm kính cho trôi qua vết bôi đến khi nước rửa không còn màu thuốc nhuộm và thẩm (hong) khô tiêu bản.</p>
<p>Bước 4: Quan sát tiêu bản</p>
<p>- Soi tiêu bản dưới kính hiển vi, lúc đầu dùng vật kinh 10x, sau đó dùng vật kính 40x.</p>
<p>- Tiếp tục nhỏ 1 giọt dầu Set lên tiêu bản rồi soi ở hệ kính dấu (vật kính 100x).</p>
<p>- Quan sát, vẽ và nhận xét về kích thước, hình dạng tế bào vi khuẩn.</p>
<p>Lưu ý: Để hỗ trợ học sinh quan sát và nhận biết được hình ảnh vi khuẩn, giáo viên có thể sử dụng tranh ảnh hoặc video cho học sinh tham khảo.</p>
<p>b. Làm tiêu bản hiển vi và quan sát tế bào nhân thực.</p>
<p>Bước 1: Tách một vảy hành hoặc lá thái lai tỉa.</p>
<p>Bước 2: Dùng kim mũi mác tạo vết cắt hình vuông nhỏ, kích thước 1 cm x 1 cm ở mặt trong của vảy hành/lá thài lài tía. Sử dụng kim mũi mắc tách nhẹ lớp tế bào trên cùng của vết cắt (lớp tế bào biểu bì). Để quan sát được rõ, cần tách lớp biểu bì càng mỏng càng tốt, nếu không tách được mỏng thì các lớp tế bào chồng lên nhau sẽ rất khó quan sát.</p>
<p>Bước 3: Đặt lớp tế bào vừa tách được lên làm kinh vào chỗ giọt nước cất đã nhỏ sẵn.</p>
<p>Bước 4: Nhỏ 1 giọt xanh methylene và đậy lamen lên làm kính, để yên trong 2 – 3 phút. Lưu ý: Đặt lamen để tế bào không bị lẫn quá nhiều bọt khí (đặt lamen nghiêng 45°).</p>
<p>Bước 5: Thẩm khô tiêu bản và đặt lên bàn kính hiển vi, sau đó chỉnh vùng có mẫu vật vào chính giữa thị trường kính hiển vi rồi quay vật kính 10x để quan sát vùng có mẫu vật. Chọn vùng có lớp tế bào mỏng nhất (1 lớp tế bào) để quan sát các tế bào biểu bì, sau đó chuyển sang vật kính 40x để quan sát cho rõ hơn.</p>
<p>Bước 6: Quan sát hình thái, phân biệt thành tế bào, màng sinh chất, tế bào chất, vị trí của nhân.</p>
<p>Bước 7: Vừa quan sát, vừa vẽ hình dạng tế bào và chú thích các thành phần chính của tế bào.</p>
<div id="13">
<h2>3. Thu hoạch</h2>
</div>
<p>Học sinh viết báo cáo thực hành theo các nội dung sau:</p>
<table style="border-collapse: collapse; width: 100.014%;" border="1">
<tbody>
<tr>
<td style="width: 98.8127%; text-align: center;">
<p><strong>BÁO CÁO THỰC HÀNH</strong></p>
<p style="text-align: left;"><strong>1. Mục đích</strong></p>
<p style="text-align: left;"><strong>2. Cách tiến hành</strong></p>
<p style="text-align: left;"><strong>3. Kết quả</strong></p>
<p style="text-align: left;">a) Mô tả kết quả quan sát tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực, vẽ vào vở hình tế bào quan sát được.</p>
<p style="text-align: left;">b) Phân biệt điểm khác biệt giữa tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực quan sát được.</p>
<p style="text-align: left;"><strong>4. Giải thích và kết luận</strong></p>
<p style="text-align: left;"><strong>5. Trả lời câu hỏi</strong></p>
<p style="text-align: left;">a) Một học sinh khi đưa tiêu bản tế bào vảy hành lên quan sát thì không nhìn được hình dạng của tế bào. Theo em, bạn đó có thể đã làm sai bước nào trong quy trình trên?</p>
<p style="text-align: left;">b) Em hãy cho biết các loại hình dạng vi khuẩn trong khoang miệng của người. Nếu làm tiêu bản thành công thì các vi khuẩn bắt màu gì với thuốc nhuộm fuchsine?</p>
<p style="text-align: left;">c) Qua thí nghiệm, em thấy tế bào nhân sơ hay tế bào nhân thực dễ nhìn thấy hơn? Tế bào nào em quan sát được chi tiết thành phần cấu tạo? Vì sao?</p>
</td>
</tr>
</tbody>
</table>
Xem lời giải bài tập khác cùng bài