Nguyễn Trãi đã để lại cho đời nhiều tác phẩm cả chữ Hán và chữ Nôm có giá trị lớn. Thơ của ông có sự kết hợp giữa lòng yêu nước và chủ nghĩa nhân đạo sâu sắc. Trong đó, nổi bật là "Ngôn chí" (bài 3). Bài thơ đã giúp người đọc  cảm nhận rõ nét về bức tranh thiên nhiên. Qua đó, tác giả gửi gắm những suy tư, quan niệm sống của chính mình. Từ đó người đọc có thể thấy được vẻ đẹp tâm hồn cao quý của Nguyễn Trãi.
Các hình ảnh "am trúc hiên mai", "nước", "ao", "nguyệt", "đất cày", "hoa", "đêm tuyết" đều gắn liền với thiên nhiên. Không gian sống yên bình, thanh tĩnh với hình ảnh của mái hiên và cây mai. Không gian này tách hẳn sự ồn ào, xô bồ của thế giới náo nhiệt bên ngoài.Giữa không gian ấy là khung cảnh nên thơ của thế giới tự nhiên. Từ "nguyệt" là từ trong thơ ca cổ, ánh trăng thường gợi ra vẻ nên thơ, trữ tình, là nguồn cảm hứng bất tận để lòng người bật ra ý thơ. Câu thơ "nước dưỡng cho thanh, trì thưởng nguyệt": bóng trăng in xuống mặt nước trong xanh."Đất cày ngõ ải, lảnh ương hoa": đất đã được cày cuốc, vun xới và phơi nắng nên rất khô, tơi, bở. Đây là môi trường sống thuận lợi của cỏ cây. Đất ươm mầm những loài hoa và giúp hoa tỏa hương thơm ngát. Tất cả gợi nên sự tốt tươi, trù phú của vạn vật. Thiên nhiên hiện lên tràn đầy sức sống, vừa yên bình vừa thơ mộng, trữ tình.Giữa khung cảnh như vậy, nhân vật trữ tình không ngần ngại biểu lộ những cảm xúc tâm trạng của mình. Đó là cảm xúc hài lòng, mãn nguyện với cuộc sống hiện tại.
"Am trúc hiên mai ngày tháng qua.Thị phi nào đến cõi yên hà."
 
"Cụm từ "ngày tháng qua" gợi ra sự chảy trôi của thời gian. Thời gian đi qua một cách êm đềm từ ngày này qua tháng nọ cũng như cuộc sống an yên của nhân vật trữ tình. Lui về ở ẩn, những đàm tiếu, dị nghị của thiên hạ không thể đến được chốn ở của thi nhân "Thị phi nào đến cõi yên hà". Nhân vật trữ tình sống ở chốn thanh tĩnh cách xa cuộc sống xô bồ, bỏ lại bên ngoài những "thị phi", đúng sai, phải trái của người đời. Nhà thơ sống ở chốn thanh tĩnh, cách xa cuộc sống xô bồ, bỏ lại bên ngoài những thứ thị phi, đúng sai, phải trái của người đời.  "Cơm ăn dầu có dưa muối;/ Áo mặc nài chi gấm là.": hài lòng với cuộc sống giản đơn, không màng đến vinh hoa phú quý. Đó là cốt cách của một con người đường hoàng, cao cả, không màng vinh hoa, phú quý.
Từ sự hài lòng đó, phong thái sống của nhân vật trữ tình cũng rất thong thả, nhàn nhã: "Nước dưỡng cho thanh, trì thưởng nguyệt": Đây là lối nói ẩn dụ, nước giữ gìn sự thanh khiết để thưởng thức ánh trăng cũng như con người giữ gìn sự liêm khiết và cốt cách cao cả. "Đất cày ngõ ải, lảnh ương hoa": hoạt động cày cuốc, trồng trọt. Nhân vật trữ tình vun xới, đào đất cho tơi xốp, sau đó mới gieo trồng. Ở đây, ta thấy cuộc sống của Nguyễn Trãi giống như một lão nông tri điền, làm những việc bình dị nhưng để di dưỡng tâm hồn, gieo mầm cái đẹp và thưởng thức cái đẹp.
Trong hai câu thơ cuối cùng, dường như cảm xúc đã đạt đến sự thăng hoa, hưng phấn:
Trong khi hứng động vừa đêm tuyết,Ngâm được câu thần dắng dắng ca.
 "Trong khi hứng động vừa đêm tuyết": Cảm hứng được khơi dậy vào đêm tuyết. "Ngâm được câu thần dặng dặng ca": cảm xúc tràn đầy, cất tiếng ngâm ca. Ở đây, ta thấy những vần thơ tràn đầy cảm hứng, ngỡ như con người có thể giao hòa cùng với thiên nhiên, đất trời, vũ trụ. Lúc này, dường như cảm xúc trong thi sĩ đã đạt đến sự thăng hoa nên không thể kìm lòng được mà cất tiếng ngâm thơ.
Qua "Ngôn chí", (bài 3), người đọc dễ dàng cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của tác gia Nguyễn Trãi. Không chỉ gắn bó với thiên nhiên mà tác giả còn sống giản dị, thanh cao. Theo thời gian, những tác phẩm của ông sẽ luôn sống mãi trong lòng người.